ประดู่แดง-ประดู่ลาย-ประดู่แขก-ประดู่ชิงชัน-ประดู่บ้าน-ประดู่ป่า

ที่สวนขี้คร้านปลูกต้นประดู่ไว้เลยสนใจว่ามีกี่ชนิด สอบถามอากู๋ดูก็พบว่าน่าจะมีอย่างน้อย 6-7 ชนิด โดยต้นที่ผมปลูกน่าจะเป็นต้นประดู่ป่า  ประดู่แต่ละชนิดเป็นพืชวงศ์ถั่ว Leguminosae-Papilonaceae เหมือนกัน (ยกเว้นชนิดท้ายๆ) จึงจะมีใบที่คล้ายกัน แต่อาจจะมีสีดอกที่ต่างกัน จึงขอเพิ่มเติมข้อมูลสีของดอกในตารางดังนี้

ชื่อไทย	ชื่อวิทยาศาสตร์	ชื่อภาษาอังกฤษ	ชื่ออื่น	สีดอก
ประดู่บ้าน	Pterocarpus indicus	Pashu Padauk, Malay Padauk	ประดู่กิ่งอ่อน	สีเหลือง
ประดู่ป่า	Pterocarpus macrocarpus	Burma Padauk	ประดู่ส้ม, ประดู่เลือด	สีเหลือง
ประดู่รัตจันทน์ (คล้ายประดู่ป่าแต่ต้นเล็กกว่า)	Pterocarpus santalinus	Red Sandalwood	จันทน์แดง	สีเหลือง
ประดู่ลาย	Dalbergia errans	Alexandrian Laurel, Indian Laurel	.	สีม่วงอ่อน
ประดู่แขก	Dalbergia sissoo	Indian Rosewood	ประดู่อสนะ	สีเหลืองอ่อน หรือสีขาว
ประดู่ชิงชัน	Dalbergia oliveri	Tamalan Tree	ชิงชัน	สีขาวอมม่วง
ประดู่ตะเลน	Dalbergia floribunda	.	คร่าหยุม (ต้น)	สีขาวอมเหลือง
ประดู่น้ำ	Dalbergia cochinchinensis	Rosewood, Tracwood	พะยูง	ขาว
ประดู่แดง	Phyllocarpus septentrionalis วงศ์ Leguminosae-Caesalpinoideae	Monkey-flower tree	.	สีแดง
ประดู่ทะเล	Intsia bijuga วงศ์ Leguminosae-Caesalpinoideae	Merbau, Kwila	หลุมพอทะเล	ขาว เปลี่ยนเป็นชมพูและแดง
ประดู่ส้ม	Bischofia javanica วงศ์ Euphorbiaceae	Bishop wood, Toog Tree	เติม	เหลืองอ่อนอมเขียว

หลายครั้งก็มีการเข้าใจกันผิดๆ  เช่น ประดู่แดงนั้นยังมีคนเข้าใจผิดกันเยอะ ประดู่ป่าจึงถูกเรียกตามสีของเนื้อไม้ เช่น ประดู่ส้ม ประดู่แดง เป็นต้น แต่ประดู่ป่าจะออกดอกเป็นสีเหลืองโดยไม่ขึ้นกับสีของเนื้อไม้ ส่วนประดู่แดงของแท้จะออกดอกเป็นสีแดง ต้นประดู่ที่มีประวัติเกี่ยวกับพระพุทธศาสนาคือประดู่แขก ซึงถือว่าเป็นโพธิญาณพฤกษา ถูกกล่าวไว้ในในพระไตรปิฎกเล่มที่ 33 พระสุตตันตปิฎก เล่ม 25 ขุททกนิกาย พุทธวงศ์ ติสสพุทธวงศ์ กล่าวไว้ว่า พระพุทธเจ้าองค์ที่ 20 พระนามว่า พระติสสพุทธเจ้า ทรงบำเพ็ญเพียรอยู่ครึ่งเดือนเต็ม จึงได้ประทับตรัสรู้ ณ โคนไม้ประดู่แขก ในภาษาบาลีเรียกว่า “ต้นอสนะ” ชาวอินเดียเรียกว่า “ลิสโซ” และชาวฮินดูเรียกว่า “สิสสู”   ประดู่แขกจึงถูกเรียกว่าประดู่อสนะ

ตามพระพุทธประวัติกล่าวว่า เมื่อพระพุทธเจ้ากลับจากเทศนาโปรดพระเจ้าสุทโทธนะ พระราชบิดา แล้วก็เสด็จพาพระอานนท์ พระราหุล พร้อมทั้งพระภิกษุสาวกบริวาร สู่กรุงราชคฤห์ ประทับยังสีสปาวัน คือ ป่าของต้น Simsapa tree ซึ่งเราเชื่อกันว่าเป็นป่าของต้น ประดู่แขก (Dalbergia sissoo) และได้ใช้ใบของต้นประดู่แขกในการแสดงธรรมเรื่องใบไม้ในกำมือเดียว  

**พระพุทธองค์ ทรงตรัสถาม พระอานนท์ ว่า "ใบไม้ 1 กำมือ ในพระหัตถ์ของพระองค์มีปริมาณเท่าใด เมื่อเปรียบเทียบกับ ใบไม้ ทั้งป่า"
**พระอานนท์ ทูลตอบว่า "มี ปริมาณ น้อยนิด"
**พระพุทธองค์ ตรัส อธิบายว่า "เมื่อ เปรียบใบไม้ ในกำมือเป็นธรรมอันเป็นประโยชน์ ต่อการพาเราให้ข้ามพ้นห้วงวัฏสงสารได้ย่อมมีประโยชน์มากกว่าใบไม้ หรือธรรม ทั้งหลาย ทั้งปวงที่มีอยู่มากกว่ามาก"

โดยกล่าวเปรียบเทียบว่าความรู้ในโลกมีมากมาย แต่มนุษย์เราไม่จำเป็นต้องรู้ไปหมดทุกเรื่องเพื่อที่จะพ้นทุกข์ ธรรมมะที่พระองค์ทรงแสดงจริงเป็นเหมือนเพียงใบไม้ 1 กำมือเมื่อเทียบกับใบไม้ทั้งป่า  แต่ความรู้ในใบไม้ 1 กำมือนี่ล่ะเป็นหัวใจสำคัญในการทำให้เราพ้นทุกข์ได้  ต่อมาเราจึงเรียกปัญหาโลกแตกที่ไม่เกี่ยวข้อง  ซึ่งรู้ไปก็หาทำให้เราพ้นทุกข์ได้ว่า "อจินไตย"

อย่างไรก็ตามมีความสับสนเรียกต้นประดู่แขก (Dalbergia sissoo) ว่าประดู่ลาย (Dalbergia errans) ซึ่งความจริงแล้วเป็นคนละชนิดกันแต่มีลักษณะคล้ายกัน ที่ถูกต้นประดู่ในพุทธประวัติควรจะต้องเป็นต้นประดู่แขกไม่ใช่ประดู่ลายตามที่หลายคนกล่าวถึง  ในบทความภาษาอังกฤษเองยังคงสงสัยว่าความจริงแล้ว “ต้นอสนะ” อาจจะหมายถึงต้นโสกระย้า (Amherstia Nobilis) ซึ่งก็เป็นพืชในวงศ์ถั่ว Leguminosae-Caesalpinioideae ได้ด้วย ในต่างประเทศจึงยังไม่ได้สรุปว่าจะเป็นต้นประดู่แขกอย่างแน่นอน  อ่านข้อมูลเพิ่มเติมได้ใน http://en.wikipedia.org/wiki/Simsapa_tree

โดยสรุปหากยึดตามพระพุทธประวัติจริงๆ  มีความคาดเคลื่อนในการเรียกชื่อต้นไม้ในระหว่างการแปลจากภาษาหนึ่งไปอีกภาษาหนึ่ง  จึงยังไม่แน่ใจว่าต้นไม้ที่อยู่ในพระพุทธประวัติจริงๆ แล้วเป็นต้นใด

ต้นประดู่แขก (Dalbergia sissoo)


โสกระย้า (Amherstia Nobilis)


ส่วนต้นประดู่อื่นๆ มีรูปร่างหน้าตาแบบนี้
ประดู่บ้าน




ประดู่ป่า


ประดู่แดง



นอกเหนือจากต้นประดู่แล้วต้นไม้ในสกุล Dalbergia ยังมีอีกหลายชนิดที่ไม่ได้ถูกเรียกว่า "ประดู่" ในภาษาไทย ตัวอย่าง เช่น :

ชื่อไทย	ชื่อวิทยาศาสตร์
กระพี้	Dalbergia entadioides
กระพี้เครือ	Dalbergia foliacea
กำพี้	Dalbergia ovata
มะขามเครือ	Dalbergia darlacensis
ขามเครือ	Dalbergia stipulacea
กระพี้หยวก	Dalbergia lakhonensis
เก็ดดำ	Dalbergia assamica
เก็ดแดง	Dalbergia dongnaiensis
กระพี้นางนวล	Dalbergia kerrii
เก็ดขาว	Dalbergia glomeriflora
เก็ดเขาควาย	Dalbergia fusca
ขี้มอด	Dalbergia maymyensis
ครี้, กระซิก	Dalbergia parviflora
เครือปี้	Dalbergia velutina
เครือแมด	Dalbergia volubilis
ถ่อนเครือ	Dalbergia discolor
ประดู่ตะเลน	Dalbergia floribunda
ปี้จั่น	Dalbergia cana
พะยูงแกลบ, ชิงชันเขมร	Dalbergia bariensis
มักแผ้น	Dalbergia malabarica
สักขี	Dalbergia candenatensis
หางไหล	Dalbergia abbreviata
เหม่ปี้	Dalbergia kurzii
อัญชัน (คนละต้นกับดอกอัญชัน)	Dalbergia duperreana
อีเม็ง	Dalbergia lanceolaria
กะนวน, ฉนวน	Dalbergia nigrescens
พะยูง	Dalbergia cochinchinensis
กระพี้เขาควาย	Dalbergia cultrata

ในทำนองเดียวกันกับต้นประดู่ลาย/ประดู่แขก ต้น "สาละ" (Sal Tree) ซึ่งจริงๆ แล้วต้นสาละในพระพุทธประวัติตอนประสูติน่าจะเป็นต้นสาละอินเดีย (Sal of India) ชื่อวิทยาศาสตร์ Shorea robusta วงศ์ Dipterocarpaceae เป็นพืชพวกเดียวกันกับพะยอม เต็ง รัง

แต่ในประเทศศรีลังกาก็มีต้นไม้ ที่เรียกว่า Sal เหมือนกันแต่เป็นคนละวงศ์กันเลย คือต้นสาละลังกา หรือ ลูกปืนใหญ่ (Cannonball Tree) ชื่อวิทยาศาสตร์ Couroupita guianensis วงศ์ Lecythidaceae โดยต้นนี้ถูกนำเข้ามาเผยแพร่จากศรีลังกาเข้ามาทางอินโดนีเซีย และมาเลเซีย  ในภาษาอินโดนีเซียจึงเรียกว่า Sala ตามที่ชาวศรีลังกาเรียก  อย่างไรก็ตามในปัจจุบันมีความเชื่อว่าต้นสาละที่เอ่ยถึงในพระพุทธประวัติ น่าจะเป็นต้นสาละอินเดีย (Sal of India) มากกว่า แต่โดยจริงๆ แล้วก็ถือว่าเป็นอีกหนึ่งในความสับสนของชื่อต้นไม้เมื่อถูกเรียกข้ามจากภาษา หนึ่งไปอีกภาษาหนึ่ง

ต้นสาละอินเดีย (Shorea robusta)


ต้นสาละลังกา (Couroupita guianensis)

เครดิท รูปทั้งหมดจากอินเทอร์เน็ตหลายๆ แหล่ง  ผมเองยังไม่มีทั้ง 4 ชนิดที่อาจจะเกี่ยวข้องกับพระพุทธประวัติปลูกในสวนฯ  แต่คงจะหาโอกาสนำมาปลูกที่สวนฯ ในโอกาสต่อไป

สนใจเรื่องพืชที่น่าสับสนแบบนี้อีกติดตามได้ที่ http://my-experimental-farm.blogspot.com/p/plants.html

สนใจเรื่องราวต่างๆ ในสวนขี้คร้านติดตามข้อมูลเพิ่มเติมที่ http://www.kasetporpeang.com/forums/index.php?topic=79810.0