ผักกาดนกเขา - ว่านมหากาฬ - ผักคออ่อน - แป๊ะตำปึง - หนาดหลวง - หนาดน้อย - หนาดวัว

ผักกาดนกเขา (ชื่อวิทยาศาสตร์ Emilia sonchifolia วงศ์ Compositae หรือ Asteraceae ) มีชื่อเรียกแตกต่างกันหลายชื่อ เช่น ภาคกลาง เรียกว่าหางปลาช่อน ภาคอีสานเรียก ผักลิ้นปี่ ภาคเหนือเรียก ผักบั้ง

ผักกาดนกเขาเป็นผักพื้นบ้านชนิดหนึ่งที่คนทั่วไป นิยมนำมาใช้บริโภคเป็นอาหาร เช่นนำมาประกอบเป็นแกงเผ็ดประเภทแกงพุงปลา (แกงไตปลา) แกงส้ม(แกงเหลือง) และบริโภคเป็นผักเหนาะสำหรับแกล้มแกงเผ็ดและขนมจีน เป็นต้น

ลักษณะของใบ ใบของผักกาดนกเขา มีลักษณะยาวปลายมน ขอบใบโค้งหยักเล็กน้อย เป็นประเภทใบเดี่ยวเกิดสลับตำแหน่ง-ตรงกันข้าม มีขนอ่อนๆปกคลุมทั่วใบ ก้านใบห่อหุ้มลำต้น หลังใบมีสีเขียวเข้ม ท้องใบมีสีม่วงแดง ส่วนก้านใบและยอดสีเขียวนวล

ลักษณะของดอก ดอกของผักกาดนกเขามีลักษณะ เป็นช่อ ออกปลายยอด ก้านช่อดอกยาว และมีใบเล็ก ๆ ที่ก้านช่อดอก กลีบเลี้ยงยาวเกือบปิดกลีบดอก มีสีเขียว ส่วนกลีบดอกสีม่วงอมชมพูมีเกสรสีขาวฟูเป็นฝอยฝอยคล้ายพู่
ผักลิ้นปี่

ลักษณะของเมล็ด ผักกาดนกเขามี เมล็ดขนาดเล็ก ลักษณะแบนรี สีน้ำตาล อมดำ ตรงปลายมีขนสีขาว และปลิวตามลมได้ง่าย

ประโยชน์ของผักกาดนกเขา
ผักกาดนกเขา เป็นพืชที่มีรสจืดเย็น สามารถใช้ประโยชน์ได้ดังนี้

1. ประโยชน์ทางอาหาร ยอดอ่อน ใบอ่อนกินเป็นผักเหนาะ จิ้มน้ำพริก แกงเลียง แกงคั่วพริกกับปลาย่าง
2. ทางยา ในทางการแพทย์พื้นบ้านนิยมใช้เป็นยาสมุนไพรรักษาโรคหลายประการ ดังนี้
- ใช้ลำต้นตำให้แหลกคั่นน้ำดื่มเป็นยา แก้เจ็บคอ รักษาโรค บิด และ ท้องร่วง
- ใช้ทั้งต้นตำให้แหลกพอกหัวฝี และใช้ทาแก้อาการผื่นคัน
- ใช้รากตำให้แหลกคั่นเอาน้ำดื่ม แก้ตานซางขโมยในเด็ก

พืชอื่นที่อยู่ในวงศ์เดียวกัน มีลักษณะใบและดอกคล้ายต้นผักกาดนกเขา (บางครั้งก็อาจถูกเรียกว่าผักกาดนกเขา) แต่ไม่ใช่ต้นเดียวกัน (เครดิตภาพข้างล่างจากอินเทอร์เน็ตทั้งหมด) ได้แก่ :

ว่านมหากาฬ ชื่อวิทยาศาสตร์ Gynura pseudochina วงศ์ Compositae

ผักคออ่อน ชื่อวิทยาศาสตร์ Crassocephalum crepidioides วงศ์ Compositae

แป๊ะตำปึง ชื่อวิทยาศาสตร์ Gynura procumbens วงศ์ Compositae (ปล. มีบางแหล่งสับสนบอกว่าชื่อวิทยาศาสตร์คือ Gynura divaricata แต่เท่าที่ตรวจสอบข้อมูลจากต่างประเทศแล้วเป็นคนละต้น ต้นที่มีสรรพคุณทางยาเหมือนแป๊ะตำปึงคือ Gynura procumbens )

นอกจากนั้นที่คล้ายกันก็เป็นสกุล Blumea (วงศ์ Compositae หรือ Asteraceae)ซึ่งในประเทศไทยมี 5 ชนิดคือ หนาดหลวง (Blumea balsamifera DC.), หนาดวัว (B. lacera DC.), สาบแฮ้ง (B. membranacea DC.), หนาดน้อย (B. napifolia DC.) และหนาดขาว (B. mollis Merr.) เรามาลองดูว่าจะคล้ายกับชนิดไหน

หนาดหลวง ชื่อวิทยาศาสตร์ Blumea balsamifera